Share The City: de grote aanpassing van het GBP

Beschrijving

Het Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP) is een essentiële tool voor ruimtelijke ordening. Het bepaalt per huizenblok in het Brussels Gewest of er al dan niet gebouwd mag worden en zo ja, met welke bestemming (woningen, handelszaken, natuurgebied ...).

Het GBP maakt onderscheid tussen categorieën van bodemgebruik: de huisvesting, industriële activiteiten, kantoren, gebieden voor voorzieningen van collectief belang … Dit zijn de ‘functies’.

Het GBP is gebaseerd op "bodembestemmingen": dit zijn geografische gebieden waarin alle of bepaalde functies zijn toegestaan. Een woongebied is bijvoorbeeld gereserveerd voor woningen, een stedelijk industriegebied is gereserveerd voor productie en logistieke activiteiten, een gemengd gebied staat de functies van huisvesting, kantoren en collectieve voorzieningen toe. De identificatie van de functies die in verschillende delen van het grondgebied kunnen worden uitgevoerd heeft een impact op meerdere niveaus: op de grond, de stedelijke structuur, de leefomgeving, het erfgoed en de milieubescherming.

Het bestaat uit kaarten waarop de bestemmingen zijn gelokaliseerd en uit voorschriften. Deze voorschriften zijn een juridische tekst die beschrijft wat er al dan niet is toegestaan voor de verschillende bestemmingen.

Het GBP staat bovenaan de hiërarchie van regelgevende plannen voor ruimtelijke ontwikkeling en is bindend voor zowel de overheid als particulieren.

Waarom deze aanpassing?

Een noodzakelijke aanpassing van het GBP

Het huidige GBP is sinds 2001 van kracht en werd slechts gedeeltelijk gewijzigd. Vandaag moet het rekening houden met sociale en ecologische ontwikkelingen sinds 2001 en anticiperen op toekomstige ontwikkelingen. Ook de opeenvolgende hervormingen van het BWRO (het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening) en de andere sinds 2001 geldende reglementeringen moeten erin worden verwerkt.

Een diepgaandere wijziging is dan ook noodzakelijk om de stad via het GBP aan te passen aan deze nieuwe uitdagingen en de grote actuele vraagstukken.

Het doel is om het GBP bij te werken zodat het:

• breed wordt gedeeld met de belanghebbenden (bewoners, gebruikers, het maatschappelijk middenveld, gewestelijke en gemeentelijke actoren)
• flexibeler is en meer vatbaar is voor verandering, zonder afbreuk te doen aan de rechtszekerheid 
• rekening houdt met de maturiteit die het Gewest sinds 2001 heeft verworven.

De Brusselse Regering heeft Perspective belast met het doorvoeren van veranderingen van het Plan en heeft vijf verschillende actielijnen geïdentificeerd, zoals het evenwicht van functies in de gemengde gebieden, de identificatie van gebieden waarvan de dichtheid moet worden vergroot of verkleind, de instandhouding van gebieden met grote biologische waarde, de ondersteuning van de stadslandbouw alsmede het op elkaar aansluiten ervan met het mobiliteitsbeleid.

Het GBP, een deel van de oplossing voor hedendaagse uitdagingen

Perspective heeft zich drie hoofdprioriteiten gesteld om het proces tot aanpassing van het GBP te sturen en het Brussels Gewest in staat te stellen zijn rol als metropool ten volle waar te maken:

• Bijdragen tot de klimaat- en biodiversiteitsdoelstellingen.
• Bijdragen tot maatschappelijk evenwicht en sociale rechtvaardigheid door in te zetten op de betaalbare huisvesting, diensten en voorzieningen (onderwijs, sport, vrije tijd …), open en groene ruimten, productieve activiteiten en nieuwe sectoren. 
• De stedelijke economieën bevorderen, ongeacht of ze productief, internationaal, lokaal, commercieel of niet-commercieel zijn.

De aanpassing van het GBP blijkt een belangrijk hulpmiddel voor transformatie, waarmee al deze prioriteiten rechtstreeks of onrechtstreeks kunnen worden aangepakt.
Door te voldoen aan de behoeften van vandaag en te anticiperen op de behoeften van morgen kunnen alle relevante vormen van bodemgebruik in stand worden gehouden.

Share The City

Een naam voor de aanpassing van het GBP: "Share The City"

De aanpassing van het GBP kreeg de naam "Share The City". Die verwijst naar het streven naar evenwicht tussen de verschillende functies van de stad.

De naam geeft ook aan dat het GBP nog meer dan voorheen op het terrein een eerlijke en inclusieve verdeling van de stad moet weerspiegelen om alle nuttige toepassingen en een verbetering van de levenskwaliteit voor iedereen mogelijk te maken.

Dit vereist meer gemengd gebruik op bepaalde plaatsen om de vitaliteit van de stad te garanderen, waarbij wonen, werken, bevoorrading, onderwijs en vrije tijd worden gecombineerd. En ook een duidelijke en uitgesproken verdeling van de bestemmingen die zich moeten kunnen ontwikkelen om hun duurzaamheid en hun rol in de stad te garanderen, zoals groene ruimten en productieactiviteiten.

Share The City is verankerd in het stadsproject dat wordt uitgedragen door het GPDO (Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling) en zal geen enkele prioriteit links laten liggen: klimaat, biodiversiteit, maatschappelijk evenwicht, inclusiviteit, dynamiek en aantrekkelijkheid van stedelijke economieën met het oog op een correct landgebruik.

Met andere woorden, het GBP is de tool waarmee de ruimten van de stad kunnen worden gedeeld.

Share [about] the city

Share [about] the city

Het nieuwe GBP gaat ook over "share about the city". De verandering wordt aangedreven door een proces van collectieve intelligentie met de gewestelijke en gemeentelijke besturen, het maatschappelijk middenveld, verenigingen, wetenschappers en het grote publiek.

Het doel van collectieve intelligentie is om informatie bij de juiste bron te vinden, en dit in de verschillende fases van de wijziging van het GBP. Collectieve intelligentie is ook bedoeld om een dialoog op gang te brengen over het GBP en de aanpassing ervan en over de uitdagingen en grote stedelijke thema's die ermee samenhangen.

• Van juni 2022 tot januari 2023 werden workshops gehouden met aangewezen vertegenwoordigers van de openbare instellingen die actief zijn in het Brusselse Gewest (gemeenten, gewestelijke besturen en instellingen van openbaar nut, actoren uit de verenigingswereld, gemeenschappen).
• In maart en april 2023 werden drie ontmoetingen georganiseerd met het maatschappelijk middenveld en verenigingen, waarbij twintig verschillende entiteiten vertegenwoordigd waren.
• In mei 2023 trok het team van Share The City naar drie Brusselse scholen om er de wijziging van het GBP te presenteren en te bespreken.
• In september en oktober 2023 ontmoette  het team van Share The City het grote publiek tijdens drie workshops in Molenbeek, Schaarbeek en Elsene.
• In oktober 2023 werden wetenschappelijke actoren uitgenodigd voor een uitwisseling op hoog niveau over specifieke werkthema's.
• Begin 2024 ontmoette het team van Share The City opnieuw de publieke actoren, het maatschappelijk middenveld en wetenschappelijke actoren tijdens werkvergaderingen. Als orgelpunt werden op 19 maart 2024 alle actoren bijeengebracht tijdens een transversale werkgroep.
• In 2025 zijn nieuwe workshops met het grote publiek gepland.

Fasen

De fasen van het aanpassingsproces van het GBP

Start van de opdracht

Van 26 augustus tot 15 oktober 2021 is er een eerste raadpleging georganiseerd bij het grote publiek en alle gewestelijke actoren (maatschappelijk middenveld, verenigingen, gewestelijke besturen).

Op 23 december 2021 heeft de Brusselse Regering het besluit goedgekeurd waarmee de procedure voor de aanpassing van het GBP formeel wordt ingeleid.

Op 1 juni 2022 werd bij Perspective een informatiebijeenkomst gehouden met de gewestelijke en gemeentelijke instellingen.

Actualisering van de bestaande feitelijke toestand – Lopend

Het BWRO (Brussels Wetboek Ruimtelijke Ordening) bepaalt dat het nieuwe GBP de bestaande feitelijke toestand moet vermelden. 

De bestaande feitelijke toestand is een kaart met daarop de huidige bestemmingen van alle percelen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Dit werk wordt momenteel uitgevoerd en maakt deel uit van de doelstelling om het Brusselse grondgebied voortdurend te bewaken.

Diagnose

De diagnose identificeert de veranderingen van het grondgebied en hun invloed op het evenwicht tussen de functies. Ze kan bijvoorbeeld identificeren of de ene functie voorrang krijgt op een andere binnen verschillende bodembestemmingsgebieden.

Deze vaststellingen bieden de mogelijkheid om de voornaamste uitdagingen te identificeren die binnen het GBP moeten worden aangepakt.

Via een proces van collectieve intelligentie worden de belanghebbenden (openbare actoren, maatschappelijk middenveld, wetenschappelijke actoren en het grote publiek) betrokken bij de vaststelling van die bevindingen, uitdagingen en doelstellingen.

De actualisering van de bestaande toestand en de diagnose vormen een onontbeerlijke referentiestaat voor de aanpassing van het GBP. Dit voorbereidend werk maakt het mogelijk om de voornaamste territoriale uitdagingen van het Gewest op economisch, sociaal en milieuvlak te formuleren.

Eind 2023 rondde Perspective de diagnosefase af door een verslag op te stellen waarin de verschillende bijdragen worden samengevat en gestructureerd.

Raadpleeg de diagnose. Presentatie en samenvatting van de raadplegingen.

Definitie van strategische richtlijnen

In 2024 gaat Share The City een volgende fase in door strategische richtlijnen te formuleren op basis van het collectieve intelligentieproces. Ze bieden werkelijk een kompas voor toekomstig juridisch en technisch werk. Deze 14 strategische richtlijnen zijn gegroepeerd in 3 prioriteiten en 7 doelstellingen. Ze gaan op een complementaire en geïntegreerde manier in op de verschillende uitdagingen waarop de aanpassing van het GBP een antwoord moet bieden.

De 3 prioriteiten:

• Klimaat en biodiversiteit: de aanpassing van het GBP moet rekening houden met de uitdagingen van de klimaatverandering, het behoud van het leven en de opkomst van een Gewest bevorderen dat energie-efficiënt is, hernieuwbare energie produceert en waar het aangenaam is om te leven.
• Sociale rechtvaardigheid: de aanpassing van het GBP moet het voor iedereen mogelijk maken om toegang te krijgen tot aangepaste huisvesting, om zich dicht bij gemeenschapsdiensten te bevinden, om open ruimtes van hoge kwaliteit te gebruiken en om in wijken te leven die het samenleven aanmoedigen.
• Stedelijke economieën: de aanpassing van het GBP heeft tot doel de ontwikkeling van economische en niet-commerciële activiteiten in de stedelijke ruimte te ondersteunen en aan te moedigen en zo werkgelegenheid, activiteit en welvaart te genereren in een gedeeld kader dat iedereen ten goede komt.

De strategische richtlijnen worden geleidelijk aangevuld met lopende en toekomstige aanvullende studies.

Download de strategische richtlijnen (deel 1) in de vorm van 14 fiches

En daarna?

De volgende fasen zijn:

• De voortzetting van de strategische oriëntatiefase met een prefiguratie van de voorschriften en kaarten van het aangepaste GBP, nog steeds in overleg met de projectpartners.
• De uitwerking van een voorontwerp van het GBP, gebaseerd op de voorstellen die voortkomen uit raadplegingen, strategische richtlijnen, studies, expertises en evaluaties.
• De voorlegging van dit ontwerp aan de Regering en de evaluatie ervan tijdens een openbaar onderzoek.
• De afronding van het nieuwe GBP, rekening houdend met de conclusies van het openbaar onderzoek en de adviezen van de geraadpleegde instanties en instellingen.
• De inwerkingtreding van het GBP, na advies van de Raad van State.