Woning, voorzieningen, economie, gronden, … Perspective verzamelt en analyseert de informatie die noodzakelijk is voor de ontwikkelingsstrategie van het Gewest.
De spelregels voor de stedelijke ontwikkeling in Brussel worden geformuleerd in verschillende verordenende en/of strategische instrumenten met gewestelijke of gemeentelijke draagwijdte.
Als belangrijkste centrum van internationale werkgelegenheid in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is de Europese wijk een belangrijke uitdaging inzake ontwikkeling. Het Gewest wil de wijk omvormen tot een gemengde wijk met een breed aanbod aan woningen, kwalitatieve openbare ruimten en culturele activiteiten voor iedereen.
De Europese wijk evolueerde snel. Deze eerste wijk buiten het stadscentrum van Brussel zag in 1837 het licht en is vandaag uitgegroeid tot de zetel van de Europese instellingen. Het zorgt voor de grootste internationale werkgelegenheid van Brussel. Het Gewest wil er een gediversifieerde wijk van maken met een evenwicht tussen wonen, werken en cultuur. Een nieuwe visie wordt momenteel uitgewerkt, waarbij het de bedoeling is een antwoord te vinden op de recente toename van thuiswerk, de behoeften van bewoners en werknemers, en de noodzaak om meer rekening te houden met de rol die openbare ruimten en gebouwen kunnen spelen bij klimaatverandering.
De gedeelde visie bestaat uit twee delen. Enerzijds de stedelijke visie op het niveau van de wijk dat als kader moet dienen voor de ontwikkeling van initiatieven op korte, middellange en lange termijn. Anderzijds de stedelijke aanbevelingen op projectniveau die richting geeft aan de concrete inrichting van de ruimte.
Algemene doelstellingen
De gedeelde visie streeft drie ambities na: een versterkte functiegemendheid, het behoud van de bestaande dichtheid en het een ruimtelijke samenhang, met de nadruk op het vergroenen van de hoofdwegen en het diversifiëren van gebruiksmogelijkheden ten voordele van actieve mobiliteit.
Functiegemengdheid
De mix aan gebruiksmogelijkheden wordt gekenmerkt door een diversificatie in het woningaanbod en de versterking van het netwerk van Lokale Identiteitskernen. Daarbij horen bijvoorbeeld lokale diensten voor bewoners en werknemers. Zo kunnen ook nieuwe manieren ontstaan waarop kantoren bijdragen aan het heropleven van de wijk.
Stedelijke vorm
De algemene ambities schetsen een duidelijk kader voor de stedelijke vormen in de wijk, met behoud van de bestaande dichtheid en structuur van de bebouwing. De bedoeling is om de historische perspectieven en erfgoedlocaties zo goed mogelijk te valoriseren en de koolstofvoetafdruk te minimaliseren.
Open ruimte
De nadruk ligt op een ruimtelijke samenhang van de open ruimten (publiek en privé). Daarbij is het vergroenen van de belangrijke hoofdwegen en de publieke ruimten van belang. Er wordt daarbij rekening gehouden met de ecosysteemdiensten die mogelijk zijn in het gebied.
De ambities zijn gericht op de diversificatie van de gebruiksfuncties ten voordele van actieve mobiliteit en de woonfunctie. Dit kan in het bijzonder door het parkeren op straat te verminderen.
Op het gebied van private open ruimten wordt bijzondere aandacht besteed aan het demineraliseren en vergroenen van de binnenkant van de huizenblokken en het vergroenen van de daken en gevels.
Bijzondere doelstellingen en structurerende figuren
De doelstellingen worden aangevuld met 5 structurerende figuren. In de vorm van kaarten worden de belangrijkste programmatische en landschappelijke kwesties samengevat.
De woonfiguur lokaliseert de belangrijkste assen waarlangs woningen en de Lokale Identiteitskernen zich kunnen bevinden.
De institutionele figuur omvat het ruimtelijk kader waarin de Belgische en Europese instellingen zich bevinden en toont manieren om deze instellingen beter op elkaar af te stemmen.
De culturele figuur omvat het 'Museum Mile'-parcours tussen het Jubelpark en de Kunstberg,
De figuur voor lokale openbare ruimten benadrukt de belangrijkste acties die nodig zijn voor een betere sociale cohesie en ruimtelijke samenhang en een versterking van natuurlijke ecosystemen.
De figuur over het grote landschap benadrukt de noodzaak om rekening te houden met de specifieke landschappelijke, historische en erfgoedkenmerken van de Maalbeekvallei en de grote parken.
De stedenbouwkundige richtlijnen zetten deze ambities uiteen zoals ze van toepassing zijn op projectniveau. Dit gedeeld kader tussen publieke en private actoren zet zo de bakens uit voor de specifieke projecten.
Common Ressources for Regeneration through Culture (CoRRC)
Op 19 januari 2023 heeft Perspective in samenwerking met Urban, Visit, Stad Brussel, Horizon 50/200, Europees nabuurschapsfonds, Osmos Network, Communa en Community Land Trust Brussels (CLTB) een aanvraag ingediend voor de oproep tot het indienen van projecten in het kader van het Europees stedelijk initiatief. Deze aanvraag kreeg de steun van meer dan dertig Brusselse verenigingen en organisaties. Het is een eerste stap in de uitvoering van de culturele structuur tussen de Jubelparksite en de Kunstberg. Het is de bedoeling om tussen 2024 en 2027 een aantal mijlpalen (bestaande uit paren openbare ruimte/grond) te activeren door middel van een culturele programmering. De ontwikkeling van het project wordt gestuurd door een bestuursstructuur van het type "Commons" waarin de civiele samenleving, de particuliere sector en de openbare sector vertegenwoordigd zijn.
Historiek
Historiek, studies en voorgaande akkoorden
Op 27 maart 2006 werd een ‘memorandum of understanding’ voor de ontwikkeling van de Leopold-Schumanwijk ondertekend tussen de Federale Overheid, het Brussels Hoofdstedelijke Gewest, de lokale overheden van de Stad Brussel en de gemeenten Elsene en Etterbeek. Dit driepartijenakkoord bepaalt de rechten en plichten in het kader van de herinrichting van de Europese wijk. Een van de opdrachten van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest: de ontwikkeling van een Richtschema binnen de twee jaar na de ondertekening van het akkoord.
Het Richtschema
In april 2008 heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering het Richtschema voor de Europese wijk met vijf strategische krachtlijnen goedgekeurd :
De Europese wijk moet de principes van duurzame ontwikkeling toepassen door de energieprestaties van de bestaande gebouwen te verbeteren en de passiefnormen toe te passen voor alle nieuwe gebouwen in de perimeter van het Stadsproject Wet.
Een betere mobiliteit moet meer gebruiksvriendelijke ruimten voor voetgangers en fietsers creëren en het verkeer aan het Schumanplein verminderen. De automatisering van metrolijn 1 en 5 en de aanleg van Gewestelijke Fietsroutes (GFR) door de Europese wijk moeten helpen om deze doelstelling te bereiken. De maatregel wordt aangevuld met de aanleg van een hoogwaardige voetgangersverbinding tussen het Jubelpark en het Leopoldpark, alsook met de verbreding van de voetpaden in de buurt van stations van het openbaar vervoer. Voor meer informatie verwijzen we naar de mobiliteitsstudie van de Europese wijk EW-2008.
Versterking van de functionele mix door de heraanleg van de Etterbeeksesteenweg als verbinding tussen de residentiële wijken van Sint-Joost (in het noorden) en Elsene (in het zuiden) en de ontwikkeling van nieuwe woningen en handelszaken in de Wetstraat, de Wiertzstraat, de Maalbeeklaan en de Waversesteenweg. Het Stadsproject Wet (SpW) voorziet dan weer in 110.000 m² woningen en 60.000 m² handelszaken langs de Wetstraat. (zie hieronder voor de evolutie van het project). Ook de historische handelskernen, zoals die van het Jourdanplein en het Luxemburgplein, moeten worden beschermd en versterkt.
De organisatie van internationale architectuurwedstrijden moet bijdragen tot een betere stedelijke kwaliteit van de Europese wijk.
Het culturele en vrijetijdspotentieel van de wijk moet worden versterkt door de renovatie van het Leopoldpark en het Jubelpark, alsook door de creatie van sterkere en duidelijkere verbindingen tussen de verschillende culturele instellingen.
12 stedenbouwkundige en architecturale programma's
Op basis van een topologisch-morfologische studie volgens de ‘Space Syntax’-methode van de Universiteit van Londen, stelt het Richtschema 12 concrete stedenbouwkundige en architecturale programma's voor om die ambitie waar te maken:
heraanleg van de Etterbeeksesteenweg tot een stadsboulevard,
renovatie van de omgeving van Résidence Palace,
ontwikkeling van de multimodale pool Schuman,
heraanleg van het Schumanplein en de omgeving,
verfraaiing van de omgeving van de Europese Raad,
beheer van de esplanade voor het Europees Parlement,
renovatie en verfraaiing van het Jubelpark en de omgeving,
renovatie en verfraaiing van het Leopoldpark en de omgeving,
heraanleg van de Wetstraat, Belliardstraat en Kortenberglaan,
ontwikkeling van het Jamblinne de Meuxplein,
heraanleg van het Jourdanplein en het Luxemburgplein.
De historiek van het Stadsproject Wet
Het Stadsproject Wet (SpW) heeft betrekking op de bouw van woningen op 110.000 m², van voorzieningen en handelszaken op een totaal van 60.000 m² en van 240.000 m² nieuwe kantoren. Het SpW moet de Europese wijk omvormen tot een wijk met gemengde stedelijke functies, die aansluit op de vereisten van duurzame ontwikkeling en compacte steden. Het moet de gebouwen in de Europese wijk die niet door de Unie bezet worden, optimaal benutten.
Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest heeft in 2008 een architectuurwedstrijd georganiseerd en selecteerde het Stadsproject Wet van Atelier Christian de Portzamparc.
In december 2013 heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering een Stedenbouwkundige Zoneverordening (SV) goedgekeurd. Die komt in de plaats van Titel 1 van de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) en legt het reglementaire kader van de bouwprofielen en de inplantingen vast. Tot slot zal het Richtschema Wet, het laatste reglementaire onderdeel van de Wetstraat, in september 2019 van kracht worden.
De eerste twee stedenbouwkundige vergunningen in de logica van de SV werden afgeleverd in december 2014 voor de projecten “Brussels Europa” van Atenor en “Leaselex” van Europa Capital. Ze voorzien de bouw van twee torens met een gemengde woon-kantoorfunctie en een nieuwe openbare ruimte tussen de Wetstraat en de Jacques de Lalaingstraat.
Richtplan van Aanleg (RPA) Wet
De stedelijke perimeter "Wet" is gelegen rond de Wetstraat en strekt zich uit van de Kleine Ring tot de Etterbeeksesteenweg.
Het RPA Wet stelt een nieuw stedenbouwkundig ontwerp voor waar multifunctionaliteit en openbare ruimten centraal staan:
Het verbinden van de de wijken aan weerszijden van de Wetstraat door nieuwe paden en openbare ruimten te creëren via de bestaande huizenblokken
De functionele gemengdheid versterken door er woningen, handelszaken, openbare voorzieningen en nieuwe openbare ruimten te integreren. Het ontwerp van Richtplan van Aanleg voorziet;
De ééntonigheid van de gebouwen aanpakken door een verscheidenheid aan bouwprofielen en rooilijnen te introduceren, met inbegrip van hoge gebouwen en nieuwe openbare ruimten
De doorgangsfunctie van de Wetstraat maakt plaats voor een scharnierfunctie
Burgerbevraging tijdens de week van de stadsprojecten (4-11 juni 2018)
Om de ontwikkeling van de Europese wijk te begeleiden, organiseerde Perspective 2 informatie- en participatiemomenten om het Richtplan van Aanleg (RPA) te ontwikkelen. Daarbij deed het beroep op de expertise van de inwoners en de gebruikers van de wijk.
Conform aan het artikel 3§4 van het besluit van 3 mei 2018 betreffende het informatie en participatieproces voor het publiek voorafgaand aan de uitwerking van een ontwerp van richtplan van aanleg, werden de verslagen van de gehouden gesprekken tijdens de vergaderingen van 8 en 11 juni op de website van Perspective gepubliceerd (ten laatste 15 dagen na de vermelde vergadering).
Goedkeuring van het ontwerp van RPA in eerste lezing
Na twee jaar te hebben gewerkt, gesprekken te hebben gevoerd met private en openbare actoren en met de burgers te hebben overlegd, heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering het ontwerp van RPA Wet dat het stadsproject voor de Europese Wijk draagt, op 23 mei 2019 in eerste lezing goedgekeurd.
Het stadsproject streeft er in de eerste plaats naar om de levenskwaliteit van de bewoners en de gebruikers van deze wijk te verbeteren.
Deze ambitie krijgt concreet gestalte door de uitvoering van drie strategische principes:
De opwaardering van de historische as van de Wetstraat, via de creatie van nieuwe vrije ruimten en een verscheidenheid aan bouwprofielen en rooilijnen
Het tot stand brengen van nieuwe noord-zuidverbindingen tussen de Leopoldwijk en Hoog Sint-Joost voor de actieve vervoerswijzen
De invoering van een functiegemengdheid om de wijk nieuw leven in te blazen en het comfort van de bewoners en de gebruikers van de wijk te verbeteren
Het ontwerp van RPA vormt de eerste stap in een stedelijk transformatieproces van de wijk en toont ons een ambitieuze visie voor deze as binnen een tiental jaar.
Openbaar onderzoek 2019
Van 7 oktober tot 5 december 2019 werd het ontwerp van Richtplan van Aanleg (RPA) ‘Wet’ voorgelegd voor een openbaar onderzoek in de gemeenten Stad Brussel, Elsene, Etterbeek, Sint-Jooste-Ten-Node en Sint-Pieters-Woluwe.
Op basis van de resultaten van een openbaar onderzoek, het advies van bevoegde instanties en van de Gewestelijke Ontwikkelingscommissie (GOC), besloot de regering de RPA - Loi te annuleren.
