Lokaal produceren: een uitdaging voor Brussel

In een aantrekkelijke en aangename stad, zowel voor de inwoners als voor de mensen die er werken, is een goed evenwicht tussen functies noodzakelijk (waaronder huisvesting, voorzieningen, winkels en productieruimten).

Uit de laatste editie van het Overzicht van de productieactiviteiten blijkt dat er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een gebrek is aan ruimte voor productiebedrijven. Enerzijds bereiken de industriezones een verzadigingspunt. Anderzijds blijft de aanwezigheid ervan in gemengde zones afnemen onder druk van andere stedelijke functies (met name huisvesting en openbare voorzieningen). Productieactiviteiten maken evenwel deel uit van de dynamiek onder actoren van de lokale economie in het Gewest, waardoor ze een belangrijke schakel vormen voor zowel innovatie als werkgelegenheid.

Afname van industriële ruimten

Het Overzicht van de productieactiviteiten analyseert de evolutie van werk- en opslagplaatsen van meer dan 1000 m² in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Daarvoor wordt gekeken naar de stedenbouwkundige vergunningen die tussen 2018 en 2021 werden afgeleverd en naar de uitvoering ervan.

Het Gewest heeft sinds 2018 185.000 m² aan industriële ruimte verloren, een gemiddeld verlies van 46.250 m² per jaar, waarvan het grootste deel werd omgebouwd voor huisvesting of openbare voorzieningen (+167.000 m²). Vandaag beschikt het Gewest over een totaal van 4.330.000 m² industriële ruimte, tegenover 5.722.500 m² in 1997, een daling van gemiddeld 58.000 m² per jaar over deze periode.

De productieactiviteiten zijn voornamelijk gevestigd in havengebieden (dicht bij het kanaal) en stedelijke industriezones die zijn opgenomen in het Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP). Deze terreinen, die bijna uitsluitend bestemd zijn voor deze activiteiten, evolueren slechts in geringe mate, met wat moderniseringswerkzaamheden en uitbreidingen van gebouwen. Deze trage ontwikkeling laat weinig ruimte voor nieuwe activiteiten. De industriezones zijn verzadigd.

Werkplaatsen en opslagplaatsen verdwijnen vooral in gebieden waar functiegemengdheid mogelijk is. Hiervan bevindt zich 200 hectare in Ondernemingsgebied in stedelijke omgeving (OGSO), een gebiedscategorie van het GBP die in 2013 in het leven werd geroepen. Van die 200 hectare is 128 hectare afkomstig van terreinen die vroeger uitsluitend voor industrie werden gebruikt. Met de OGSO’s wordt het opzetten van projecten gestimuleerd - huisvesting, kantoren, winkels. Dit is bijvoorbeeld het geval rond het Biestebroekdok. Sinds deze verandering zijn er kleinere, modernere werk- en opslagplaatsen bijgekomen, vaak met intensiever ruimtegebruik. Over het geheel genomen heeft dit gezorgd voor een negatief saldo van productieve ruimte in het Gewest.

Tal van kleinere werk- en opslagplaatsen (ongeveer 1000 m²) verspreid over het Gewest blijven ook verdwijnen. De aanwezigheid van deze ruimten is echter een troef voor de lokale economie.

Deze trend weerspiegelt de aanhoudende daling van de industriële tewerkstelling in Brussel, die sinds 1995 met 60% is afgenomen. De industriële sector is momenteel goed voor 17.000 banen, wat neerkomt op 2,3% van de gewestelijke werkgelegenheid in 2023. Sommige sectoren, zoals de automobiel- en textielsector, gaan achteruit, terwijl andere, zoals de voedingsindustrie en de sector reparatie van machines, een zekere veerkracht vertonen.

Voedselproductie in Brussel biedt veelbelovende vooruitzichten

De achteruitgang van de productieactiviteiten in het Gewest wordt waargenomen in alle sectoren, maar de dynamiek verschilt. Zo houdt de voedingssector het best stand. Binnen deze sector werken meer dan 2500 mensen. Kijken we wat gerichter, dan zien we zelfs een toename van het aantal kleine ondernemingen sinds 2014. In 2023 had 45% van de vestigingsaanvragen van bedrijven bij citydev.brussels betrekking op de voedingssector, waarmee deze op de eerste plaats qua aanvragen komt.

Een analyse van de voedingsactiviteiten geeft een beter inzicht in het economisch weefsel van de Brusselse verwerkende industrie. Deze sector, met bijvoorbeeld brouwerijen en bedrijven voor de bereiding van maaltijden, speelt een belangrijke rol in de gewestelijke economie omdat deze verbonden is met lokale gebruiksdoeleinden.

Inzicht krijgen in wat er al is en dit bestendigen, terwijl nieuwe activiteiten worden gestimuleerd

Deze vaststellingen, gedaan in samenwerking met citydev.brussels, tonen dat de plaats van productieactiviteiten in het Brussels Gewest bijzondere aandacht verdient. We moeten er met name in de ruimtelijke ordening voor zorgen dat deze plekken gevrijwaard blijven. Binnen een steeds intensiever gebruikt grondgebied moeten activiteiten met een dergelijke toegevoegde waarde voor het gewestelijke ecosysteem behouden blijven en zelfs versterkt worden. Deze uitdagingen komen met name aan de orde in het kader van “Share The City”, de wijziging van het Gewestelijk bestemmingsplan (GBP), maar ook in het licht van opportuniteiten die zich in het Gewest kunnen voordoen.